آغوز

#تفسیر_1

بسم الرحمن الرحیم رب اشرح لی صدری و یسرلی امری و أحلل عقدة من لسانی یفقهوا قولی ....


قرار بر این شد که به تفسیر آیاتی از قرآن کریم بپردازیم.

عظمت و شرافت قرآن :

اما قبل از اینکه وارد تفسیر قرآن و معارف قرآنی شویم، لازم است به اینکه توجه داشته باشیم که تفسیر قرآن و تدبر آن و فهم ایات نورانی قرآن کریم چقدر عظمت و فضیلت دارد.

نکته:

دوستان به این نکته توجه دارند که ما در عالم، علوم و دانشهای متعددی داریم که هرکدام از این علوم خصوصیات و ویژگی های خاص خود را دارند و این علوم از یکدیگر متمایز و متفاوت هستند.

امتیاز علوم از یکدیگر به عنوان مثال: علم صرف و نحو، علم منطق، علم فقه، علم عقاید، علم تفسیر قرآن، علم فیزیک ، علم شیمی، علم ریاضیات، علم طب و ... این علوم متعدد از جهات متفاوت و متعددی متمایز هستند.

امتیاز و تمایز هر علمی اولا موضوع آن علم است چون هر علمی تشکیل شده از گزاره ها و قضایایی که جامع بین موضوعات آن قضایا می باشد به عنوان مثال برای اینکه دوستان سخن مرا وجدان کنند و درک کنند.

 

مثلا علم طب در زمینه احوال بدن انسان،خصوصیات و ویژگی های بدن انسان بحث و بررسی می کند، موضوع و محور علم طب و پزشکی بدن انسان است. علم و دانش روانشناسی، مسائلی که در دانش روانشناسی مطرح می شود و مورد بحث و بررسی قرار می گیرد روان انسان است، علم فیزیک ، در علم فیزیک محور مباحث علم فیزیک و گزاره هایی که در این علم ثابت می شود و مطرح می شود، اجسام و حرکت اجسام است. علم ریاضیات از حساب و اعداد سخن می گوید و به بحث و بررسی اعداد و خصوصیات اعداد می پردازد.

پس هر علمی موضوع خاص خود را دارد و این علوم تفاوتشان از یکدیگر به موضوعات آن علم است. در بین این علوم، آن علمی که موضوعش از همه با شرافت تر و با فضیلت تر است، قهرا آن علم شرافت و عظمتش بیشتر خواهد بود، لذا اگر می گوییم فلان علم از فلان علم بافضیلت تر و با ارزش تر است، اگرچه هردو علم و دانش هستند و انسان را از جهالت خارج می کنند. اما وقتی که دو علم را با هم مقایسه می کنیم، رتبه آن علمی بالاتر است و آن علمی شریف تر با عظمت تر است که موضوعش دارای شرافت و عظمت و مزیت باشد.

این است که در هر علمی _ که عرض شد هر علمی تشکیل شده از قضایا و گزاره هایی است که در آن علم متخصصین آن علم به بحث و بررسی حول آن قضایا می پردازد _ وقتی کسی عالم به علم طب و پزشکی می شود. در نتیجه این علم هدف و غایتی را دنبال می کند که آن هدف و غایتی که در علم طب و پزشکی مترتب می شود، سلامتی انسان، پیشگیری از بیمار شدن انسان و درمان انسان در صورت بیماری است، این غایت و هدف و مقصدی است که متخصصین علم طب با دانش طب پیگیری می کنند.

آن کسی که در زمینه علم فیزیک به بحث و بررسی می پردازد و متخصص فیزیک می شود. آن غایت و هدفی که از دانستن این دانش برای او حاصل می شود علم به حقایق اجسام و حرکت اجسام است، لذا در هر علمی دو محور و اساس وجود دارد: اول موضوع آن علم که هر علمی در رابطه با چه موضوعی بحث و بررسی می کند و محور مباحث آن علم چیست؟

دوم: هر علمی چه فایده ای و چه ثمره ای و چه غایت و هدفی دارد؟

با توجه به این دو مطلب ارزش علوم نسبت به یکدیگر واضح و مشخص می شود. هر علمی که موضوعش اشرف و با شرافت تر است، هر علمی که ثمره و فایده ای که بر آن علم مترتب می شود با اهمیت تر است، این علم از علوم دیگر متمایز می شود رتبه اش در شرافت و فضیلت و کمال بالاتر خواهد بود. این مقدمه ای است که برای عزیزان عرض کردیم.

 

موضوع علم تفسیر قرآن :

حالا بحثی که ما می خواهیم مطرح کنیم، بحث در تفسیر و علم تفسیر قرآن است، موضوع این علم قرآن کریم است، چه گوهری بالاتر و گرانقدرتر از قرآن کریم که کلام خداوند است، چه کسی می تواند بفهمد قرآن کیست؟ و حقیقت قرآن چیست ؟

چه کسی می تواند موضوع این علم را که درصدد بحث و بررسی آن هستیم تعریف کند. تعریف قرآن ممکن نیست مگر از سه گروه و سه کس.

اول کسی که صاحب و خالق قرآن است، کسی که این کلام، کلام اوست، قرآن مجید کلام الله المجید است. تنها کسی می تواند معرف قرآن و تعریف کننده قرآن باشد که خالق و صاحب این سخن است. خداوند متعال قرآن را تعریف کرده است و حقیقت قرآن را بیان کرده است.

نفر دوم و شخص دومی که قادر است برای ما این سخن خدا را تعریف کند و به ما بشناساند مبلّغ قرآن است. آن کسی که پیام الهی و کلام خدا را به ما رسانده است رسول اکرم صلی الله علیه و آله خاتم المرسلین است.
.....

... ادامه

نفر سومی که می تواند قرآن را به ما معرفی کند و ما را با حقایق قرآن آشنا کند معلم و مبین و مفسر الهی قرآن، امیرالمؤمنین علیه السلام است که در این جلسه به عنوان مقدمه می خواهم خدمت عزیزان موضوع این علم که همان قرآن باشد را از دیدگاه صاحب و منزل قرآن و صاحب این کلام که خداوند متعال باشد بیان کنم و بعد اشاره به روایتی از مبلّغ و رساننده این قرآن رسول اکرم صلی الله علیه و آله کنم و در پایان هم اگر فرصت شد اشاره ای به روایتی در شناخت قرآن از معلّم و مبیّن آن، امیرالمؤمنین علیه السلام کنم و اگر فرصت نشد ان شاء الله در جلسه آینده روایتی در فضیلت قرآن خواهیم خواند.

 قرآن و غدیر :

آن قرآنی که در حجه الوداع در روز غدیر در خطبه غدیر به مردم فرمودند: « معاشر الناس تدبّروا القرآن » ای مردم، ای مسلمان ها در قرآن تدبر کنید.

قرآن صرف قرائت و خواندن از رو نباشد، صرف حفظ کردن نباشد، صرف خواندن قرآن با صوت زیبا و حسن نباشد. قرآن کتاب هدایت است، قرآن کتابی است که آمده شما را هدایت کند با معارف و هدایت آشنا کند، تدبر القرآن در قرآن تدبر کنید. نگاه عمیق و فهم عمیق نسبت به آیات قرآن داشته باشید.

(وافهموا آیاته) آیات قرآن را بفهمید. این کتاب، کتابی است که امام صادق علیه السلام در روایتی فرمودند: « لقد تجلّی الله لخلقه فی کلامه » این تجلّی خداوند متعال است، کلام الله است.

تا زمانی که بنده سخن نگفته باشم، شما از قدرت و مرتبه علمی من، از فضل من، از دانش و آگاهی من، از فرهنگ من، از ادب من مطلع نیستید، آن زمانی که لب به سخن باز می کنم. شما علم مرا، ادب مرا، فضیلت مرا درک می کنید که این گوینده در چه سطحی از دانش است، این گوینده در چه سطحی از فرهنگ و ادب است؟ چه بهره ای از علم و آگاهی دارد.

سخن من تجلّی من است، بیان کننده فضائل و کمالات از لحاظ علمی و ادبی است. حال خداوند متعال امام صادق علیه السلام می فرماید: کلام خدا، قرآن مجید لقد تجلّى الله ... خداوند متعال تجلی کرده است، ظهور کرده است خداوند متعال در کلامش یعنی صاحب این سخن و این کلام، آن ذات مقدسی است که نامتناهی است، حکمتش بی پایان است. آن ذات مقدس با تو سخن گفته است برای تو تجلی کرده است. عظمت این سخن چه سخنی است.

برای فهمیدن سخن یک بشر عادی، یک انسان معمولی، می خواهیم کلام یک فیزیکدان را بفهمیم. صدها سال تلاش می کنیم، سعی می کنیم برای فهم کلام یک دانشمند بشری که پس از چند سالی یا اثبات می شود، یا رد می شود و یا نظریه ای بهتر جایگزین آن می شود. اما برای فهم سخن خداوند متعال است وقت نمی گذاریم تدبر نمی کنیم. سر سری از آیات قرآن می گذریم.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله در غدیر خم

فرمودند: (معاشر الناس تدبّروا القرآن) تدبر در قرآن کنید.
(وافهموا آیاته) آیات قرآن را بفهمید . لذا من و شما وظیفه داریم در فهم این کتابی که در هدایت ما آمده، مبادا این قرآن در روز قیامت لب به سخن باز کند و از من و شما شکایت کند.

قرآن کریم می فرماید: « یا رب إن قومی اتخذوا هذا القرآن مهجورا » رسول اکرم در روز قیامت شکایت می کند .

....

... ادامه

رسول اکرم در روز قیامت شکایت می کند، پروردگار من این قرآنی که نور بود، مایه هدایت بود، درمان همه دردهای بشریت بود، این کتاب آمده بود تا بشر را به اوج عزت برساند، در دنیا او را سعادتمند کند، حیات طیبه در دنیا به او بدهد و در آخرت او را به اعلی علیین برساند، این قرآن را مهجور کردند، رها کردند این قرآن را، جای این قرآن روی طاقچه ها و سفره های عقد است. اما از معارف قرآن بهره ای نبردند، این قرآن را نخوانده اند، تدبر نکرده اند، فهم نکرده اند و لذا عمل به آن نیز نکرده اند.

عظمت قرآن در بیان خداوند متعال :

این کتاب چه کتابی است، خالق این سخن و صاحب این سخن خداوند متعال که معرّف قرآن و تعریف کننده قرآن است، مقام الوهیت این قرآن را چگونه معرفی می کند.

آیات بسیاری در وصف قرآن می فرماید، یک آیه می خواهم بیان کنم.
خداوند متعال در سوره مبارکه زمر، آیه 23 « الله نزل احسن الحدیث » الله کسی است که نازل کرده است احسن الحدیث را، دقت کنند عزیزان، قرآن دارای دقایقی است، معارفی که در قرآن آمده عجیب و غریب است، این جمله شروع آیه با لفظ مقدس الله است، این جمله شروع شده است با الله نزل احسن الحدیث، در قرآن دقایقی است، معارفی است.

جملاتی که در قرآن است گاهی شروع می شود با اسمی از اسما صفات خدا ، از رحمن، رحیم، اینها اسم پروردگار هستند اما اسم صفتی از صفات خداوند متعال هستند. گاهی بعضی از آیات شروع می شود به اسم ذات مقدس خداوند متعال، می شود که فرق است بین جایی که آیه ای شروع شود به اسم صفات خدا و آیاتی که با اسم ذات خدا شروع و آغاز شود.

در بین اسم ذات، آن اسمی که بین همه اسماء اختصاص و ویژگی خاصی دارد،اسم و لفظ الله است که الله اسم ذاتی است که جامع همه اسما حسنی و صفات خداوند است، این آیه با الله شروع شده است.

در خصوصیت و ویژگی الله که ان شاءالله در تفسیر بسم الله الرحمن الرحیم اشاره خواهیم کرد.

اسم الله در بین تمام هفتاد و سه اسمی که پرودگار متعال و یا هزار اسمی که خداوند متعال دارد. اسم الله ویژگی ای دارد که در فقه اسلامی هم مسلمان شدن ، اسلام از کسی پذیرفته نخواهد شد مگر اقرار به لااله الاالله کند. اما اگر بگوید لا اله الا الرحمن یا الا الرحیم این خصوصیت اسم الله است. ان شاءالله در تفسیر بسم الله الرحمن الرحیم عرض خواهد شد. نکاتی در زمینه این اسم مقدس.

این آیه مصدّر و شروع شده است با اسم ذات خدا که جامع جمیع اسما حسنی خداوند متعال است، می فرماید الله نزل احسن الحدیث، خدا نازل کرده است، نازل کننده و صاحب سخن خداوند متعال است، نزل، این تنزیل به چیزی تعلق گرفته است، خدا چه چیزی را نازل کرده است، احسن الحدیث را، بهترین حدیث را،
حسن، احسن افعل تفضیل است، حسن خود بحث مفصلی دارد که حسن و کمال به چیست ؟ و حسن هر چیزی به چیست ؟

حسن وقتی متعلق به یک امر مادی شود، می شود جمال یوسف ، حسن یوسف. این حسن وقتی متعلق به یک امر نفسانی و روحانی شود، از صورت بگذرد و به سیرت و روح و روان انسان برسد، انسان کامل درست می شود که کمال انسان همین حسن اوست، مهم این است که اگر این حسن، احسن شود بهترین ها، یک وقت حسن است، زیبایی، یک بار زیباترین است، یکی حسن است، یکی احسن است.

خداوند متعال چنین تعبیر می کند احسن الحدیث. احسنی که در کلام خداوند متعال باید ببینیم که احسن الحدیث در چه مرتبه ای از کمال و شرافت است که خدواند متعال این قرآن را احسن الحدیث معرفی می کند.
 

نتیجه ى این کلام این است که حدیث سخن تمام ملائکه مقربین، حدیث سخن تمام انبیا و مرسلین تحت الشعاع احسن الحدیث قرار می گیرد، یعنی تمام آنها در برابر یک آیه از آیات قرآن کریم تحت الشعاع قرار می گیرد، هرکه انبیا قرار آورده است، هرچه مرسلین آورده است، هرچه سخن ملائکه است، در برابر یک آیه از آیات قرآن کریم به چشم نمی آید. لذا خداوند متعال در برابر قرآن تحدّی کرده است.

در سوره مبارکه بنی اسرائیل و سور دیگر می فرماید: لئن اجتمعت الجن و الانس هر جن و انس، نوابغ بشر، علما عرفا دست به دست هم دهند و الجن، و اجنه از تمام اول خلقت تا روز قیامت اینها دست به دست هم دهند، پشت به پشت هم دهند.

(ان یأتوا بمثل هذا القرآن) میخواهند مانند این قرآن بیاورند، کلام که کلام الله است، مانند این قرآن لایاتون بمثله هرگز نخواهند توانست،در آیه دیگری خداوند متعال می فرماید: یک سوره مانند سوره های قرآن بیاورند، عاجزند. اگر بخواهند یک آیه از آیات قرآن بیاورند نخواهند نتوانست، حالا اعجاز قرآن در چیست؟

در مباحث به مناسبت عرض خواهیم کرد که خداوند متعال همه را به مبارزه طلبیده ، جن و انس همه دست در دست هم دهید، کلام خداوند احسن الحدیث است، یک آیه مانند قرآن بیاورید، (لایاتون مثله و لا بعض لبعضهم ظهیرا) گر چه دست به دست هم دهید، مشارکت کنید، نخواهید توانست مانند این قرآن بیاورید.

پس این معرفی خداوند متعال و صاحب این کلام است از قرآن مجید.

 

عظمت قرآن در کلام رسول الله ص :

اما مبلّغ این کلام رسول اکرم صلی الله علیه و آله ، خاتم المرسلین ، شخص اول آفرینش او درباره قرآن چه می فرماید، خاتم المرسلینی که اگر عالم تکان بخورد، دل او تکان نمی خورد. اما این پیغمبر در موقعیتی اعلام خطر می کند باید ببنیم، اعلان خطر او چقدر مهم است که چنین پیغمبری اعلان خطر کرده است.

خطر در کمینگاه شماست،نزدیک است که این خطر شما را فرا بگیرد، از آن طرف دفع این خطر مهم به چیست.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در روایتی فرمودند بعداز من فتنه ها بر این امت هجوم خواهد آورد، فتنه هایی در دین که شما را از دین دور خواهد کرد، سؤال شد یا رسول الله، در چنین زمانی که فتنه ها و امتحان ها، آزمایش ها که در یک روایت دیگری آمده (کقطع اللیل المظلم )

فتنه ها ، سیاهی ها و تاریکی مانند پاره های شب شما را فرا خواهد گرفت، (فسئل ماالمخرج من ذلک؟) راه اینکه از این فتنه ها نجات پیدا کنیم، راه هدایت، راه دخول از ظلمت به نور چیست؟
حضرت فرمودند: (کتاب الله العزیز) در روایاتی دیگری مفصل داریم که این کتاب خدا با تفسیر امیرالمؤمنین است، باید کتاب خدا در کنار معلم الهی این کتاب امیرالمؤمنین باشد که این در جای خودش مسلم است، اما اینجا در مقام بیان فضیلت قرآن هستیم وقتی فضیلت قرآن را فهمیدیم به حد خودمان.

آن وقت فضیلت معلم و مفسر الهی قرآن، آن کسی عارف و عالم به حقایق قرآن امیرالمؤمنین و یازده فرزند پاک و معصومش است، را خواهند فهمید.

چون آنچه که مسلم است (القرآن یهدی الی الامام) قرآن مرا به سمت امیرالمؤمنین هدایت می کند. امیرالمؤمنین مرا با معارف قرآن آشنا می کند (و الامام یهدی الی القران)

لذا فرمودند: آن چیزی که نجات دهنده شماست، فرمود: کتاب الله یعنی حقیقت قرآن ، از مفسر قرآن که امیرالمؤمنین از امام باقر و امام صادق علیهماالسلام جدا نیست، ان شاءالله باید در جای خود بررسی شود.

رسول اکرم می فرماید: کتاب الله العزیز آنچه ما را از این فتنه ها سربلند بیرون می آورد کتاب خداست.


.....